Parafia Rzymskokatolicka

                           p.w. Trójcy Przenajświętszej w Łaszczówce
            Chwała Ojcu i Synowi i Duchowi Świętemu..

Piekiełko

Piekiełko jest jedynym rezerwatem przyrody nieożywionej na obszarze Lubelszczyzny. Znajduje się w odległości około 4km od Tomaszowa Lubelskiego (byłe województwo zamojskie) w pobliżu wsi Sznury. Do rezerwatu można dostać się autobusem z Tomaszowa Lubelskiego do przystanku Płaszczówka (na trasie Tomaszów Lubelski – Przeorsk), a stąd koło kilometra pieszo drogą polną Płaszczówka – Majdan Górny. Zbliżając się do rezerwatu można zauważyć wśród drzew duże skupienie różnych bloków skalnych, tkwiących w piaszczystym podłożu.

Obszar rezerwatu o powierzchni 1,24ha jest objęty ochroną zgodnie z Zarządzeniem Ministra Leśnictwa i Przemysłu Drzewnego. Z treści tego zarządzenia wynika, że celem utworzenia rezerwatu było „zachowanie ze względów naukowych i dydaktycznych dużego skupienia głazów narzutowych, przyniesionych przez lodowiec, o wyjątkowo dużych rozmiarach”. W większości publikacji dotyczących rezerwatu, zwłaszcza popularno-naukowych, i w wydawnictwach turystycznych powtarza się niezgodną z prawdą informację o polodowcowym, tj. północnym pochodzeniu tych skał. Odmienny ale właściwy pogląd wyraził T. Wilgat w publikacji „Zmiany środowiska geograficznego i jego ochrona w województwie lubelskim”. Informuje on, że w rezerwacie Piekiełko występują miejscowe skały trzeciorzędowe.

W wydanym ostatnio katalogu rezerwatów i pomników przyrody nieożywionej w Polsce znajduje się wzmianka, że materiał tworzący bloki kwarcytowe w rezerwacie nie jest znany w okolicy. Celem wyjaśnienia tych sprzecznych ze sobą opinii o pochodzeniu i charakterze petrograficznym skał występujących w rezerwacie przyrody nieożywionej Piekiełko, pracownicy Zakładu Geologii i Instytutu Nauk o Ziemi UMCS przeprowadzili na terenie rezerwatu wstępne badania geologiczne. Na podstawie obserwacji terenowych stwierdzono, że w szerokiej dolinie górnego biegu Sołokiji, wśród luźnych piasków oraz na ich powierzchni znajduje się duże sklepienie bloków skalnych w liczbie ok. 70, zajmujące stosunkowo niewielką przestrzeń ograniczona nieregularnym zarysem usypanych piaszczystych wałów. W ułożeniu głazów nie można dopatrzeć się żadnej prawidłowości – ich układ jest bezładny a bloki skalne są rozproszone nierównomiernie po całym rezerwacie i najprawdopodobniej poprzemieszczane w stosunku do poprzedniego zalegania. Największe skupienie bloków skalnych znajduje się w zachodniej części rezerwatu. Wśród tego skupienia największy blok skalny ma obwód 9,40m, długość 3,30m, szerokość 2,60m i wysokość 1,50m mierzona powyżej powierzchni terenu; blok ten tkwi w podłożu piaszczystym najmniej do głębokości 1m. wśród tego skupienia głazów 18 bloków skalnych ma średnicę powyżej 1,50m, pozostałe bloki są mniejsze, częściowo lub całkowicie zagrzebane w luźnych drobno- i średnioziarnistych jasnożółtych piaskach. Piaski te przechodzą ku dołowi w szarozielone piaski glaukonitowe przypuszczalnie wieku oligoceńskiego. Znajdujące się w rezerwacie głazy mają kształt przeważnie płaskich bloków utworzonych z piaskowców drobno- i średnioziarnistych, wśród których występują twarde, zwięzłe i bardzo odporne na procesy niszczące warstwy kwarcytowe.

W wyniku niszczenia mechanicznego bardziej odporne warstwy kwarcytowe zostały wypreparowane na powierzchni w postaci listew o zmiennej grubości, maksymalnie do 10 – 12cm. Na powierzchni bloków skalnych widoczne są także różne drobne zagłębienia kilkumilimetrowej wielkości, przypominające wyglądem hieroglify uderzeniowe. Obok nich spotyka się także i inne miseczkowate zagłębienia różnego kształtu i różnej wielkości. Formy te zostały wypreparowane najprawdopodobniej w tych miejscach, gdzie piaskowce mają mniejszą zwięzłość. W niektórych głazach widoczne są liczne spękania oraz ślady po próbach ich rozbijania przez człowieka. Piaskowce kwarcowe o spoiwie krzemionkowym, których zbudowane są bloki skalne, mają barwę biało-szarą, a na ich powierzchni występuje na ogół brunatno-szarordzawa warstwa wietrzeniowa. Niektóre piaskowce mają lśniące powierzchnie, jakby wygładzone, przypominające „polewy”. Miejscami bloki skalne porośnięte są mchami i porostami.

Budowa petrograficzna i litologiczna bloków skalnych w rezerwacie Piekiełko wskazuje, że są one utworzone z piaskowców trzeciorzędowych wieku sarmackiego. Kwarcowe piaskowce sarmackie tworzyły się podczas okresu trzeciorzędowego w osładzających się zbiornikach morskich. Znane są on a kilku regionów Wyżyny Lubelskiej: na wzgórzach ostańców koło Chełma, Rejowca i Piotrkowa tworzą strop osadów trzeciorzędowych, występują także nad górną Bystrzycą koło Sulowa i przy krawędzi Roztocza koło Aleksandrówki. W wyniku przeprowadzonych w terenie obserwacji można wysunąć wniosek, że bloki skalne znajdujące się w rezerwacie Piekiełko koło Tomaszowa Lubelskiego są oderwanymi fragmentami miejscowych piaskowców wieku sarmackiego, a nie głazami narzutowymi pochodzenia północnego. Zgrupowanie bloków piaskowców sarmackich w rezerwacie Piekiełko ma także dużą wartość dla badań naukowych, gdyż zwięzłe odmiany piaskowców sarmackich znane z innej części Lubelszczyzny są dzisiaj już w dużym stopniu wyeksploatowane i zniszczone. Zachowanie w stanie prawie nienaruszonym tak dużej liczby bloków skalnych, można tłumaczyć tym, że teren ten stanowił niegdyś prawdopodobnie miejsce kultowe, później obszar ten należał do gruntów dworskich, a obecnie do spółdzielni rolniczej. Z rezerwatem Piekiełko związane są liczne legendy i podania, co w pewnym stopniu przyczyniło się także do zachowania głazowiska w stanie prawie nienaruszonym.

Opracowała:

mgr Barbara Gumiela

nauczycielka ZSP w Łaszczówce

Inne

Nr konta 90 1240 2816 1111 0010 1667 7006 Bank Pekao S.A. I O. w Zamościu